Bir alana özgü ölçüm aletleri yani enstrümanlar vasıtasıyla fiziksel büyüklükleri belirtme, ölçme ve kaydetme işlemlerine enstrümantasyon denir. Akış, seviye, sıcaklık ve basınç gibi fiziksel değişkenleri ölçen veya işleyen cihazlar enstrüman olarak kabul edilir. Kontrol prosesi uygulanan enstrümantasyonun ana dallarından biridir. Aynı zamanda enstrümantasyon, bu ölçüm ve kontrol süreçleriyle ilgilenen mühendislik dalına verilen addır. 

Fiziksel girdilerin değerlendirilmesi enstrümantasyon ile mümkün olur. Bu değerlendirme sonucunda ise üretimde standartlaşma sağlanabilir. Standartlaşma ise üretim aşamasında yapılan harcamaların değişkenliği ve diğer girdilerin birbirleri üzerindeki etkisi incelenerek sağlanır. Enstrümantasyon aletleri, okunması en basit olanlardan en teknolojik ve komplike aletlere kadar uzanan geniş bir skalaya sahip olabilir.

Enstrümantasyon, hem sahadan bilgi toplanması hem de alan parametrelerinin değiştirilmesi aşamalarında önemli rol oynar. Bu sebeple kontrol döngülerinin önemli bir parçasıdır. Alanında uzman kişiler tarafından enstrümantasyon ve kontrol çalışmaları yapılması ile;

gibi elementlerin maksimum düzeye çıkarılması hedeflenir.

Enstrümantasyon ve Kontrol

Daha önce de bahsettiğimiz gibi enstrümantasyon hem ölçüm hem kontrol fonksiyonlarını bünyesinde barındırır. Bu süreçle ilgilenen enstrümantasyon ve kontrol mühendisliği, öncelikle değişkenlerin ölçümü ve kontrolünün sağlanması, ardından bu değişkenlerin tasarlanıp uygulanmasını inceler. Proses değişkenleri basınç, sıcaklık, nem, akış, pH, kuvvet ve hızı içermektedir. Enstrümantasyon ve kontrol, bir sistemden bilgi toplanmasında ve bu bilgiler doğrultusunda sistemin parametrelerini değiştirmede önemli bir rol oynadığından, proses döngülerinin önemli bir parçasıdır.

Enstrümantasyonun Kullanım Alanları Nelerdir?

Bahsedilen enstrümanlar günümüzde fabrikalarda, araçlarda, laboratuarlarda ve hatta evlerde kullanılan bazı gereçler olarak karşımıza çıkar. Ancak ölçüm aletlerinin bir arada bulunması her durumda enstrümantasyon olarak adlandırılmayabilir. Örneğin dijital kameralar görüntüleri algılayıp kaydetme özelliğine sahiptir. Kol saatleri ise zamanı gösterme ve kronometre ile süre tutarak geçen süreyi kaydetme özelliği gösterirler. Bu ikisi bir araya gelip bir yarışı kaydetme ve kazananı belirleme amacıyla kullanıldığında enstrümantasyon olarak adlandırılabilirler. Oysa bu aletler tek başlarınayken enstrümantasyon tanımı yetersiz kalabilir.

Alan parametrelerini ölçmenin yanı sıra enstrümantasyon ayrıca bazı alan parametrelerini değiştirme yeteneği sağlamaktan da sorumludur. Gerekli ölçüm ve kontrol prosesleri uygulanarak elde edilen sonuçlara göre en iyi koşulların oluşturulması için yeni düzenlemeler yapılabilir.