Tolerans Nedir? Neden Önemlidir?
Tolerans, iş parçalarının ideal ve tam ölçüsünde üretilmesidir. Fakat her ne kadar hassas ve otomatik makinalar, özel kesici aletler, çeşitli iş kalıpları, ölçme ve kontrol aletleri veya mastarları kullanılarak çok becerili kişiler tarafından işleme ve ölçme aletleri ile yapılsa da ölçü tam ve ideal olmayabilir. Zaten herhangi bir parçayı, tam ölçüsünde elde etmeye çalışmak gereksiz bir masrafa ve de boşa gidecek emeklere yol açacaktır. Çünkü makinalar üzerinde bulunan bazı parçaların hassas ölçüde olması gerekirken, bazılarında ölçü tamlığı pek aranmayabilir. Bu durumda bir parçanın ölçüsü, çizimde belirtilen değerden biraz büyük veya küçük olabilir yani izin verilen yukarı ölçü sınırı ile aşağı ölçü sınırı arasındaki farktır ve bu iki sınıra tolerans denilir.
Toleransın Amacı
Makine yapımında beraber çalışan parçaların, aralarında değişebilir özellikte olmaları gerekir. Ayrı iş yerlerinde yapılmış olan yedek parçaların, sonradan hiç bir düzeltme gerektirmeden yerlerine uymaları ekonomik yönden önemlidir.
Ayrıca bazı makine elemanlarının yerlerine istenilen bir boşlukla takılması, bazılarının da gereği kadar sıkı oturması istenebilir. Örneğin, bir yatakla bunun içerisinde dönen muylu, bir kama ile kama yuvasının bulunduğu mil ve kasnağı belirli miktarda boşluklu olmalı veya bir zımpara taşı mili, yatakları içinde hissedilemeyecek kadar boşluksuz çalışabilmelidir.
Bunlara karşın bir makina gövdesindeki deliğine, baskı altında geçirilmiş bulunan bir burç sıkıca oturtulmuş olmalıdır. Yani parçanın asıl ölçüden farkı fazlaca olabildiği halde, bazılarında ölçü farkının gerçek ölçüye daha yakın olması istenebilir.
Seri yapımda uygunluk kurallarına kesinlikle dikkat edilmelidir. Tek bir parçanın yapımında ya da makina veya tezgâh onarımlarında, sonradan yapılacak parçalar için de, buna bağlı kalmak gereklidir. Bu da toleranslı ölçüler kullanmak ve parça yapımlarında buna uymakla sağlanır.
Tolerans Hataları Nelerdir?
Aynı parça çok sayıda, aynı tezgahta, aynı işçi tarafından yapıldığı halde, her birisinin ölçüsünde farklılıklar olur. Peki, ne gibi hatalar ortaya çıkar?
- Makinada ve avadanlıklardaki (El aletleri, çekiç, pense, keser, tornavida vb. takımlar) hatalar
- Isı ve ışık hataları (Ölçü aletlerin genleşmesi, gölge oluşması vb.)
- Ölçü hataları
- Kişisel hatalar (Yorgunluk vb.)
Borşen
paslanmaz boru sektöründe deneyimi ve Ar-Ge yatırımları ile tolerans hatalarını sıfıra indiriyor ve bu konuda müşterilerine teknik servis hizmeti sağlıyor.
Tolerans Neden Önemlidir?
Toleransı en önemli kılan nedenlerden biri, birbiriyle değiştirilebilen yedek parça üretimi zorunluluğudur.
Günümüz modern endüstrisinde yapım tekniği çok sayıda ve birbirleriyle değiştirilebilen yedek parçaların seri yapımı olarak tanımlanır. Böyle birbirleriyle değiştirilebilen yedek parça yapımının ihtiyaç haline gelmesi, makina parçalarının belirli toleranslara göre işlenmesinin zorunluğunu ortaya koyar.
Böylece bir makinanın bozulan bir parçasını söküp, yerine aynı özelliği taşıyan ve hazır olarak satın alınan bir yenisini takarak makineyi kolayca çalışır hale getirebiliriz. Yani tüm bunlardan vardığımız sonuç, bugün yedek parça yapımı olmayınca modern bir endüstri var olamaz. Toleranslı ölçülendirme olmayınca da yedek parça yapımı olamaz yani ayrılmaz bir bütün gibidirler.